"Hơn 40 năm rồi, tôi nay cũng đã 77 tuổi, không nhớ chi tiết bài báo nhưng tựa đề "Con đường chị đã chọn" thì vẫn rõ như in vì đó là kỷ niệm khó quên trong cuộc đời mình". Giáo sư - bác sĩ (GS-BS) Nguyễn Thị Ngọc Phượng, nguyên Giám đốc Bệnh viện Từ Dũ, bồi hồi nhắc lại câu chuyện về mình mấy chục năm trước.

Khoảnh khắc quyết định

Gần 45 năm trước, Báo Công Nhân Giải Phóng - tiền thân của Người Lao Động - đăng bài viết "Con đường chị đã chọn", phản ánh chuyện GS-BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng đã tạm gác hạnh phúc gia đình, chọn ở lại Việt Nam để cống hiến cho đất nước trong những ngày đầu thống nhất còn nhiều khó khăn.

Câu chuyện này trở thành nguồn cảm hứng của nhiều trí thức trẻ lúc bấy giờ; được Tổng LĐLĐ Việt Nam, Hội LHPN Việt Nam dùng để nêu gương, tổ chức cho cán bộ trẻ học tập. Hãng phim Phương Nam cũng chuyển thể nội dung câu chuyện thành kịch bản bộ phim tài liệu đầy xúc động…

GS-BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng bồi hồi nhớ lại: Sau khi đất nước thống nhất, còn khó khăn về nhiều mặt, nhiều trí thức đã chọn ra nước ngoài sinh sống. "Chồng tôi lúc ấy đang ở bên Pháp, làm thủ tục bảo lãnh cả 4 mẹ con sang định cư. Mẹ con tôi đã khám sức khỏe, tiêm ngừa và cầm passport trên tay, chỉ chờ ngày lên máy bay. Thế nhưng, mọi thứ thay đổi vì tôi chọn ở lại" - bà kể.

Chuyện BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng chọn ở lại để cống hiến cho đất nước được dư luận và giới truyền thông quan tâm và phóng viên Báo Công Nhân Giải Phóng đã tìm gặp bà. "Lúc gặp phóng viên, tôi rất lo lắng. Lo vì mình còn trẻ, chỉ mới 30-32 tuổi, chọn ở lại chưa biết có làm được gì cho đất nước không, nói trước sợ bước không qua. Nhưng lại nghĩ, mình là BS thì cứ làm tốt chuyên môn, chăm sóc tốt cho bệnh nhân, có sao nói vậy" - bà hồi tưởng.

Bài viết trên Báo Công Nhân Giải Phóng thật xúc động, nêu bật những vấn đề chính, đầy tâm tư trăn trở của nhân vật. BS Phượng cho biết: "Nhiều lúc đọc lại, tôi đã khóc".

Việc chọn ở lại với người mẹ có 3 con nhỏ như BS Phượng thật không hề đơn giản, vì lo cho mình thì ít mà lo cho con cái lại nhiều. Lúc đó, anh chị em trong nhà cũng khuyên mẹ con BS Phượng nên ở lại nhưng khoảnh khắc quyết định lại đến từ một buổi bà giảng dạy sinh viên năm 4 tại giảng đường lớn Trường ĐH Y Dược.

"Tôi nhớ hôm đó mình giảng bài "Nhau bong non", mà một trong những nguyên nhân là sản phụ bị ngã. Để sinh viên dễ nhớ, tôi ví von: "Sau này khám cho bà bầu, các em nhớ dặn "cầu tre lắt lẻo, gập ghềnh đừng có đi". Các em hỏi lại: "Cô ơi, vậy cầu ván đóng đinh là đi được hả cô?". Vậy là cô trò cười ồ lên. Lúc đó, nhìn những ánh mắt hồn nhiên, trong trẻo của các em, tim tôi rung động. Tôi chợt nghĩ mình qua Pháp thì vẫn sẽ làm BS vì đã có bằng cấp quốc tế, vẫn có học trò nhưng để có một tình tự dân tộc như thế này thì không thể. Vậy là sau giờ giảng, tôi đạp xe đến Sở Ngoại vụ TP, trả lại 4 passport, chọn ở lại" - BS Phượng kể.

Tiếp tục con đường đã chọn

Chọn ở lại, công việc và cuộc sống gặp không ít khó khăn, lại nhớ tới lời người chồng về viễn cảnh tương lai, học hành của các con, nhiều đêm BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng mất ngủ. Song, bà tự nhủ: "Cứ nhắm con đường duy nhất để đi, đó là chăm lo cho bệnh nhân, hết lòng vì người bệnh. Học hành của con cái rồi sẽ ổn".

Hằng ngày đến giảng đường, BS Phượng mang kiến thức, kinh nghiệm của mình truyền đạt cho sinh viên. Lúc rảnh rỗi, bà lại đi làm từ thiện. Những chuyến đi đến các bản làng xa xôi ở Tây Nguyên, chứng kiến nhiều bà mẹ trẻ tử vong vì sinh khó, để lại những đứa trẻ bé xíu miệng còn khát sữa, bà đã bật khóc.

Thế là BS Phượng mang những trăn trở này trình bày và thuyết phục đội ngũ y - BS Bệnh viện Từ Dũ cùng chung tay thực hiện chương trình đào tạo "Cô đỡ thôn bản" nhằm hạn chế tỉ lệ tử vong cho bà mẹ và trẻ sơ sinh vùng cao. Trải qua nhiều khó khăn, năm 1992, chương trình "chạy" thử với khoảng 20 cô đỡ từ tỉnh Bình Phước xuống TP HCM huấn luyện trong 6 tháng. Từ chỗ không biết xem đồng hồ, không biết tính toán giờ nở cổ tử cung của sản phụ…, các cô đã rành rọt sau khóa huấn luyện. Về bản làng, các cô mang kiến thức đã học áp dụng, đỡ đẻ thành công nhiều ca khó.

"Chương trình hiệu quả nên kinh phí cũng bắt đầu được tăng. Từ năm 1997, mỗi đợt chúng tôi huấn luyện 50-60 cô đỡ. Đến năm 2013, cô đỡ thôn bản chính thức được công nhận là một chức danh trong ngành y. Qua nhiều năm thực hiện, đến nay, gần 1.500 cô đỡ đã làm việc tại 20 tỉnh thuộc khu vực miền núi phía Bắc, miền Trung, Tây Nguyên… Nhiều cô đỡ đã vào trạm y tế xã làm việc, là đảng viên, cán bộ xã… có tâm huyết, tiếp tục truyền đạt kiến thức, kinh nghiệm đã học giúp ích cho bệnh nhân và xã hội" - BS Phượng hào hứng.

Chọn ở lại với quyết tâm cống hiến cho ngành y, BS Phượng đã chứng minh con đường mình chọn là đúng đắn. Bà đã giúp hàng trăm cặp vợ chồng hiếm muộn có con nhờ kỹ thuật "Thụ tinh trong ống nghiệm" mà bà đích thân đi học, mua máy móc và mang về áp dụng tại Việt Nam.

Đôi mắt toát lên niềm hạnh phúc, nữ BS danh tiếng nhớ lại: "Lúc tôi trình bày ý tưởng "Thụ tinh trong ống nghiệm", nhiều người bảo tôi… "khùng". Bởi lẽ, đất nước lúc ấy còn nhiều khó khăn, lại đang kêu gọi kế hoạch hóa gia đình, cân bằng dân số để bình ổn kinh tế, còn tôi thì tính làm ngược lại. Thế nhưng, tôi vẫn quyết tâm, tiếp tục mang ý tưởng này ra thuyết phục Bộ Y tế. Nhiều người đã đồng tình bởi lý do mà tôi trình bày "Chúng ta làm vì hạnh phúc của người dân. Người dân hạnh phúc thì xã hội mới phát triển". Vậy là chương trình được thử nghiệm năm 1997, bắt đầu thụ tinh cho những chị em là nữ TNXP không có gia đình. Những đứa trẻ đầu tiên đã ra đời mang họ mẹ trong niềm vui vỡ òa của ngành y tế Việt Nam".

Qua 45 năm, con đường mà BS Phượng đã chọn đơm đầy hoa thơm quả ngọt. Những tiến bộ khoa học kỹ thuật như thụ tinh trong ống nghiệm, phát hiện sớm điều trị ung thư cổ tử cung… mà bà dày công nghiên cứu được áp dụng hiệu quả. Hơn hết, đó là những giá trị nhân văn, nhân đạo lan tỏa của nữ BS này trong hơn 50 năm phục vụ ngành y.

"So với khi gặp phóng viên Báo Công Nhân Giải Phóng gần 45 năm trước, giờ đây tôi chia sẻ cởi mở, thoải mái hơn vì rõ ràng, tất cả những gì tôi làm không chỉ vì sức khỏe mà còn là hạnh phúc của người bệnh" - GS-BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng thổ lộ.