Thu giữ nhiều lô hàng thuốc lá thế hệ mới

Đầu tháng 1-2020, Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan phối hợp với Hải quan TP HCM) phát hiện và thu giữ lô hàng gồm 400 cây thuốc lá làm nóng theo đường hàng không từ Nga về TP HCM với tổng trị giá hơn 1 tỉ đồng. Trước đó, 19-11-2019, Cảnh sát kinh tế - Công an TP Đà Nẵng khi bất ngờ kiểm tra một cửa hàng kinh doanh tại thành phố đã thu giữ hơn 200 máy hút thuốc lá thế hệ mới không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Được biết, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới bao gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng đều chưa được phép chính thức lưu hành tại Việt Nam. Theo Bộ Công Thương, mặt hàng thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng trên thị trường hiện nay được đưa về Việt Nam qua đường nhập khẩu không có hoá đơn chứng minh nguồn gốc xuất xứ, chất lượng sản phẩm không được kiểm soát dẫn đến nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe của người tiêu dùng.

Là người hút thuốc lá lâu năm, anh Trần Quốc Tiến, ngụ tại Long Biên, Hà Nội cho biết, được người thân giới thiệu thuốc lá làm nóng, anh chuyển sang sử dụng nhằm giảm thiểu tác hại khói thuốc cho những người xung quanh. "Nhưng do hiện tại các sản phẩm thuốc lá làm nóng chưa được phép bày bán chính thức tại Việt Nam, nên anh phải mua hàng chợ đen. Mà kênh chợ đen thì không ai đảm bảo được chất lượng sản phẩm"- anh Tiến lo lắng.

Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không chỉ được bán phổ biến qua trang mạng nhóm xã hội mà còn công khai giới thiệu, trao đổi trên trang mạng thương mại điện tử theo mô hình C2C (người mua và người bán giao dịch trực tiếp) hiện nay.

Cần hoàn thiện hành lang pháp lý

Từ năm 2020, trong chiến dịch Phòng chống tác hại của khói thuốc lá, Bộ Y tế đã bắt đầu nhắc đến thuốc lá thế hệ mới, đặc biệt là thuốc lá điện tử. Hiện đang có ý kiến cho rằng nên cấm các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Tuy nhiên, ý kiến này đang vấp phải nhiều phản ứng từ các chuyên gia y tế và cả người dùng. Nói về vấn đề này, một chuyên gia y tế Việt Nam cho rằng một số quốc gia đã chấp nhận sản phẩm thay thế như một bước trung gian của quá trình thúc đẩy bỏ thuốc lá truyền thống. Như Tổ chức Y tế Công cộng Anh trực thuộc Bộ Y tế Anh đã công bố các sản phẩm này có khả năng giảm thiểu đến 90 - 95% tác hại so với thuốc lá điếu thông thường đối với các sản phẩm đã có kiểm nghiệm khoa học.

Được biết, sản phẩm thuốc lá làm nóng được FDA cho phép lưu hành tại Mỹ nâng tổng hiện diện của sản phẩm này lên 53 nước. Bên cạnh đó, Hội đồng Lập pháp Hồng Kông cũng vừa bãi bỏ lệnh cấm vào tháng 6 năm nay đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới vì cho rằng việc này sẽ giúp cho người đang hút thuốc các lựa chọn thay thế an toàn hơn.

Ngoài ra, kinh nghiệm từ một số thị trường nước ngoài, ví dụ như Nhật Bản, đã cho thấy thuốc lá làm nóng khi được tung ra thị trường đã gây sụt giảm nghiêm trọng sản lượng của thuốc lá truyền thống. Điều đó chứng tỏ, nhu cầu chuyển đổi của người tiêu dùng từ thuốc lá điếu sang các sản phẩm giảm thiểu tác hại khá đáng kể.

Tổ chức Y tế Thế giới đã công nhận thuốc lá làm nóng là sản phẩm thuốc lá, chịu sự điều chỉnh của Công ước khung về Kiểm soát thuốc lá (FCTC). Thực tế tại Việt Nam cho thấy nhu cầu chuyển đổi từ việc hút thuốc lá điếu sang các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới là có thật. Nếu đề xuất cấm thuốc lá thế hệ mới được thông qua, chắc chắn, sẽ khiến tình trạng buôn lậu diễn ra nhức nhối hơn, gây thất thu cho ngân sách nhà nước. Đồng thời, điều này cũng sẽ làm bỏ mất cơ hội cho những người hút thuốc lá tìm kiểm giải pháp giảm thiểu tác hại hơn so với việc để họ tiếp tục tìm kiếm đến thuốc lá điếu.

Nên chăng, các bộ ban ngành liên quan đến sức khỏe, thương mại, quản lý xuất nhập khẩu, các cơ quan đo lường chất lượng… cần sớm vào cuộc để hoàn thiện khung hành lang pháp lý cho sản phẩm này để đưa vào mục sản phẩm quản lý theo quy định của pháp luật, nhằm bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, hạn chế tác hại cho cộng đồng và tăng nguồn thu ngân sách nhà nước.